Nasza szkoła swoją drogę przez historię rozpoczęła w roku 1827. Wtedy to 27 marca w wynajętej chacie rozpoczęły się regularne zajęcia szkolne dla dzieci z miejscowości Załęże. Do tego czasu czytać i pisać dzieci uczyły się w szkółce przy parafialnej w Bogucicach.
W roku w 1828 roku rozpoczęto budowę właściwego budynku szkolnego. Najstarsi mieszkańcy Załęża twierdzą, że znajdował się on w pobliżu dzisiejszej ulicy Klimczoka. Początki pracy szkoły w zakresie liczebności uczniów były nader skromne – do szkoły uczęszczało 102 dzieci.
Sytuacja szkoły uległa radykalnej zmianie po roku 1845. Wtedy to rozpoczęła na Załężu działalność kopalnia „Kleofas”. W związku z jej otwarciem na Załęże przybywać zaczęły setki, a potem tysiące ludzi w poszukiwaniu zatrudnienia… Przypływ rodzin górniczych wiązał się w sposób oczywisty ze wzrostem liczby dzieci objętych na terenie Załęża obowiązkiem szkolnym. Działać tu także zaczęła huta „Baildon” – późniejszy zakład opiekuńczy naszej szkoły.
Dwuizbowa, drewniana chatka nie była w stanie pomieścić stale rosnącej liczby dzieci, podjęto więc decyzję o wzniesieniu nowego budynku szkolnego.
Budowa rozpoczęła się w roku 1860 roku w bardzo dobrej lokalizacji, przy głównej załęskiej drodze – dzisiejszej ulicy Gliwickiej. Otwarcie nowego lokalu szkolnego nastąpiło 13 października 1861 roku. Mimo oddania do użytku nowego budynku nadal borykano się z brakiem miejsca dla stale rosnącej liczby dzieci. W 1875 roku zapadła decyzja o budowie kolejnej, większej siedziby naszej szkoły na terenie, który znajdował się niedaleko budynku szkolnego przy ulicy Gliwickiej.
Budowa została rozpoczęta w dniu 1 kwietnia 1876 roku, a zakończona 1 listopada 1877 roku wtedy to 352 dzieci rozpoczęło naukę w nowych, lepszych warunkach. W XX wiek szkoła wkroczyła, kształcąc w swych murach ponad 1000 dzieci.
2 sierpnia roku 1918 szkoła zawiesiła swoją działalność. Przerwa w pracy spowodowana była kolejnymi wybuchami trzech powstań śląskich. Placówka wznowiła pracę w zupełnie innych warunkach politycznych i społecznych. 1 września 1924 rozpoczął się nowy rok szkolny już w polskiej szkole. 19 września roku 1922 pierwszym polskim kierownikiem szkoły mianowany został Roman Królikowski. <strong>21 marca 1925 roku szkoła otrzymała nazwę „8 klasowej Szkoły Powszechnej”. Wtedy też został wybrany jej patron – Tadeusz Rejtan.</strong>
Kolejnym milowym krokiem w historii szkoły było mianowanie Michała Magrysia jej kierownikiem, co nastąpiło w roku 1926, kiedy to zmarł dotychczasowy kierownik szkoły Królikowski.
Placówka pracowała pod jego nadzorem pełną parą. Oprócz zwyczajnej codziennej pracy dydaktycznej tętniła także życiem społecznym i kulturalnym.
W czasie II wojny światowej nasza szkoła stała się placówką niemiecką. Polskich nauczycieli zastąpili Niemcy. Szykanowano uczniów używających mowy polskiej – groziły za to kary fizyczne, a nawet wizyta Gestapo. Pod koniec wojny budynek naszej szkoły stał się szpitalem polowym dla żołnierzy niemieckich. Opuszczając go w styczniu 1945, Niemcy podłożyli ogień na dziedzińcu, aby zniszczyć ślady swojego tutaj pobytu. Ogień zauważył i ugasił mieszkający niedaleko szkoły Marian Mróz. On i Jego małżonka Maria byli nauczycielami. Już 30 stycznia 1945 roku rozwiesili w okolicy ogłoszenia o naborze do polskiej. Powrócili przedwojenni nauczyciele i kierownik szkoły – Michał Magryś.
Dzięki staraniom i osobistemu zaangażowaniu Mariana Mroza szkoła rozpoczęła pracę 5 lutego 1945 roku. Wtedy to, o godzinie 8 rozległ się pierwszy dzwonek wzywający uczniów do nauki w języku ojczystym. Jego życie zakończył tragiczny wypadek motocyklowy, który wydarzył się 5 lipca 1948 roku. Marian Mróz spoczął na naszym parafialnym cmentarzu.
Kierownik Szkoły Michał Magryś wkrótce został przeniesiony na emeryturę. Kierownikiem załęskiej szkoły był aż 26 lat. Jego następczynią na stanowisku kierownika szkoły została Maria Dobrowolska. W tym czasie polityka ponownie zaczęła coraz bardziej wkraczać w życie szkoły. Tak jak cała Polska, Załęże stało się areną socjalistycznej propagandy. „Rewolucja” nastąpiła w roku 1957. Do pierwszych klas w „20” przyjęci zostali chłopcy. W tym też roku kierowanie szkołą powierzono wieloletniej tutejszej nauczycielce – Jadwidze Cichoniowej. Swą funkcję sprawowała do 31 marca 1962 roku. Wtedy to na własną prośbę ustąpiła ze stanowiska.
1 kwietnia tegoż roku jej obowiązki przejął Daniel Janiszewski, który postanowił doprowadzić do gruntownej rozbudowy szkoły. Stary szkolny budynek wyremontowano i przeznaczono na przedszkole a w dobudowanej, nowoczesnej części znalazły się sale lekcyjne i doskonale wyposażone pracownie oraz sala gimnastyczna. Otwarcie nowego budynku szkoły nastąpiło 1 września 1966 roku. Tego dnia szkoła otrzymała także sztandar ufundowany przez rodziców uczniów, nauczycieli i okoliczne zakłady pracy.
Tak rozpoczął się nowy etap we wspaniałej historii szkoły Nr 20. Wkrótce z pracy w szkole zrezygnował Daniel Janiszewski, a nowym kierownikiem szkoły została Weronika Murzyn – dotychczasowa zastępczyni Daniela Janiszewskiego. Stanowisko swe objęła 1 września 1968 roku. Szkoła mocno osadzona była w środowisku lokalnym. Często korzystała z pomocy zakładu patronackiego, jakim była Huta Baildon. W roku 1973 stanowisko kierownicze a właściwie już dyrektorskie opuściła Weronika Mrozowska, a kolejnym dyrektorem szkoły została Barbara Bogucka, a po niej, w roku 1977, Celina Warszawska. Kolejna zmiana na stanowisku dyrektora nastąpiła w roku 1983. Obowiązek ten powierzono Stefanii Wosek. Był to czas trudny dla Załęża- dwa największe zakłady pracy – huta „Baildon”
i kopalnia „Kleofas” zostały zamknięte. Wiele załęskich rodzin dotknął dramat bezrobocia. W tym trudnym czasie dyrektorem naszej szkoły została Grażyna Wasiak.
Był to rok 1989. W życiu szkoły zaszło wiele istotnych zmian. W roku 1993 staliśmy się szkołą miejską. Od roku 1999 staliśmy się szkołą 6- letnią. Utworzono nowy rodzaj placówek edukacyjnych – gimnazja, do których odeszły dwa dotychczas najstarsze roczniki naszych uczniów.
Od roku 2008 naszą szkolną społecznością opiekuje się dyrektor Beata Kalinowska – znana w środowisku załęskim ze swej wieloletniej działalności dydaktycznej w naszej szkole. Nasza szkoła nadal uczy i wychowuje kolejne pokolenia…
tekst: Katarzyna Grabowska